Nowa książka o Marku Edelmanie

(fot. AKPA)

Ukazała się książka o Marku Edelmanie "Kilka rzeczy o Doktorze, które trzeba o nim wiedzieć". Bogdan Białek i współautorzy przybliżają w niej prywatne życie polskiego działacza żydowskiego pochodzenia, lekarza, jednego z przywódców powstania w Getcie Warszawskim.
Publikacja zawiera nieznane fakty i drobne zdarzenia z życia Edelmana (1919-2009) przedstawione przez grono jego przyjaciół, ukazujące osobowość tego społecznika. Przytacza też dwa przemówienia Edelmana i adresowany do niego list Jana Karskiego - świadectwa obrazujące relacje między tymi autorytetami moralnymi. Opisuje także Edelmana jako lekarza.

Jan Karski (1914-2000), legendarny polski kurier i emisariusz AK, który w czasie II wojny światowej - najpierw w misji do Paryża, potem do Anglii i USA - przekazywał aliantom informacje dotyczące okupowanej Polski i alarmował o tragedii narodu żydowskiego napisał do Edelmana 30 sierpnia 1996 r.: "Chcę, aby Pan Doktor wiedział, że jest mi Pan bliższy duchowo niż inni Polacy, z którymi się przyjaźnię. Pana życie zarówno podczas wojny, jak i po wojnie świadczy o Pana szlachetności i - właśnie - o tych tzw. +polskich wartościach+".

Z kolei Marek Edelman powiedział 18 lipca 2000 roku w Ambasadzie RP w Waszyngtonie podczas uroczystości po pogrzebie Jana Karskiego: "Wielkość Jana Karskiego polegała na tym, że blisko 60 lat temu, wbrew wszystkim, potrafił opowiedzieć się po stronie prześladowanych, przeciwko przemocy i przeciwko obojętności. Jego misja się powiodła - skała nacjonalizmów, szowinizmów, ksenofobii zaczęła kruszeć".

Zilustrowane niepublikowanymi dotychczas zdjęciami 100-stronicowe wydawnictwo powstało dzięki Pauli Sawickiej, prezes Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita, wieloletniej przyjaciółce Marka Edelmana i jej mężowi Mirosławowi Sawickiemu - powiedział PAP Bogdan Białek, prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego i redaktor naczelny pisma "Charaktery" - wydawcy książki. Dodał, że w warszawskim mieszkaniu Sawickich doktor znalazł schronienie w ostatnich dwóch latach życia.

Jak opowiada w książce Paula Sawicka, tam "spełniła się jego ulubiona, żartobliwa anegdota o chorym cadyku, któremu lekarz oznajmił, że konieczny jest szpital. +Szpital przyjdzie tu+ - rozkazał wtenczas cadyk. I do nas też szpital przyszedł; lekarki i lekarze, pielęgniarki i pielęgniarze z oddziału, któremu przez lata szefował Marek. Przyjeżdżali, bo go kochali, byli mu oddani, ale też byli przez niego nauczeni sztuki opieki" - wspomina Sawicka.

W spisanych z autopsji pod koniec życia "Radach dla pielęgniarek pracujących na oddziałach intensywnej terapii" Edelman podkreślił: "Niezbędne jest rozszerzenie działań koniecznych z punktu widzenia praktyki medycznej, o istotny element oddziaływań międzyludzkich - kapitalnie uzupełniający terapię czysto medyczną - jakim jest okazywanie pacjentowi zainteresowania, serdeczności i bliskości". Jak tłumaczył, umożliwia to kontakt fizyczny; trzymanie pacjenta za rękę, manifestowanie mu swej obecności w bliskim kontakcie wzrokowym.

Urodzony w Homlu (Białoruś), w wieku 13 lat osierocony, Marek Edelman dorastał w środowisku warszawskich socjalistów żydowskich; przed wojną został aktywistą ich partii - Bundu. Podczas wojny był ostatnim przywódcą powstania w Getcie Warszawskim, uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Został lekarzem-kardiologiem, opozycjonistą i działaczem Komitetu Obrony Robotników, który mimo antysemickich szykan ze strony władz PRL, wybrał życie w Polsce za cenę rozłąki z rodziną. W latach 90. angażował się w sprawy wojny domowej na Bałkanach.

Pytany o to, co jest najważniejsze w życiu, 10 lat przed swoją śmiercią odpowiedział: "W zasadzie najważniejsze jest samo życie. A jak już jest życie, to najważniejsza jest wolność. A potem oddaje się życie za wolność. I już nie wiadomo, co jest najważniejsze".

O dorastaniu przed telewizorem w okresie narodzin polskiego kapitalizmu

Grafika: Martyna Poznańska

THE FRESZMAKERS
‘REWIND’
Pokaz premierowy: 21.12.2011. , godzina 20.00
Miejsce: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego
ul. Jazdów 1, Warszawa
bilety: normalny 30 zł, ulgowy 20 zł
czas trwania spektaklu 50 min.
zapisy: freszmejkers.ezapisy.pl
Premiera 14.01.2011 w Teatrze Nowym w Krakowie 

pomysł i reżyseria: Rafał Urbacki choreografia: Magdalena Michalcewicz dramaturgia: Anna Królica ruch i wykonanie: Mikołaj Karczewski, Magdalena Michalcewicz, Estera Sławińska-Dziurosz, Rafał Supiński z udziałem Anny Królicy i Rafała Urbackiego opracowanie muzyczne: Agnieszka Olek, Martyna Poznańska, Estera Sławińska-Dziurosz grafika: Martyna Poznańska
Skończył się PRL. nic ni
święta. dziś sam jestem dziadkiem. czas na eb. cudowne lata słoneczny patrol bevery hills dynastia. wszystko jedno jak jest umiesz żyć na full. niech żyje wolność wolność i swoboda. a ty całuj mnie to taka piękna gra. bierz co chcesz nawet deszcz. kroplą deszczu namaluję cię a potem. mamo ja jeszcze rysuję. jeśli dobry masz gust a wierzę że tak. no to frugo. wszystkie łosie mają w nosie żubr popłakał się jak bóbr a świstak siedzi i zawija je w te sreberka. szukałeś i traciłeś czas tu wszystkie informacje masz an-te-na. i serce mam jak dzwon. gdzie jest pilot?
Subiektywna wypowiedź kilku osób w podobnym wieku o dorastaniu przed telewizorem w okresie narodzin polskiego kapitalizmu.

Rafał Urbacki, ur. w 1984 r. Studiował reżyserię dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie, kulturoznawstwo na Uniwersytecie Śląskim i wiedzę o teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Edukację ruchową rozpoczął jako tancerz na wózku w Teatrze Tańca 'Kierunek' w Bytomiu. Tańczył w choreografiach G. Mason, V. Fox i P. Williamsa. Rezydent w programie SOLO PROJEKT 2010 w Starym Browarze w Poznaniu – powstały performance ‘Mt 9,7’ był prezentowany podczas m.in. 20 TanzTage w Berlinie i Europejskim Kongresie Kultury we Wrocławiu. Performer w autorskich projektach solo 7 Up, Urodziny, BezSen, Zrównywanie. Autor ruchu w spektaklach duetu Strzępka/Demirski - Tęczowa Trybuna 2012, Położnice Szpitala Św. Zofii, W imię Jakuba S. Reżyser projektu Mover. Projekt społeczny (XVII MKTWiFST, Bytom). Współautor i tancerz w video-dance (The Lift i The Adventures of Giraffi and Charming Seally). 11 lat spędził na wózku inwalidzkim. Od dwóch lat porusza się z pomocą kul. 1990-1999: Kapitan Tsubasa, reklamy Frugo, Polskie Zoo, wybory prezydenckie, Spice Girls, Commodore, denominacja, 30 Ton, śmierć Mufasy, Mentosy i zabawy na trzepaku.

Magda Michalcewicz, ur. 1981r., z wykształcenia socjolożka i filozofka. Studiowała różne formy ruchowe, głównie taniec klasyczny, taniec współczesny, wewnętrzne sztuki walki (członkini Yang’s Martial Association) oraz techniki świadomości ciała w Polsce i zagranicą. Od wielu lat związana ze środowiskiem kontakt improwizacji. Tańczy, uczy, performuje. Bada oraz realizuje własne projekty z zakresu improwizacji oraz fenomenologii świadomości. Współpracuje z Freyem Faustem (The Axis Syllabus). Stypendystka Alternatywnej Akademii Tańca (Stary Browar Nowy Taniec) oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Lata 90’ to czas marzeń o Himalajach połączone z wypadami wspinaczkowymi w polskie góry.

Anna Królica, ur. 1982r., autorka książki dotyczącej historii i przemian estetycznych polskiej sceny tanecznej „Sztuka do odkrycia. Szkice o polskim tańcu” (Tarnów, 2011); przewodnicząca Rady Programowej ds. Tańca w Instytucie Muzyki i Tańca, koordynatorka merytoryczna I Kongresu Tańca, selekcjonerka Polskiej Platformy Tańca w 2008 i 2012 r. Prowadzi zajęcia autorskie z zakresu tańca na Uniwersytecie Jagiellońskim, aktualnie pracuje nad rozprawą doktorską na temat ciała i pamięci w Tanztheater Wuppertal Pina Bausch oraz zajmuje się krytyką i teorią tańca. Absolwentka teatrologii i filologii rosyjskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Współzałożycielka i redaktorka portalu www.nowytaniec.pl.

W latach 90. wiodła zwyczajne życie pomiędzy zajęciami w ognisku baletowym, książkami, domem spotkaniami oraz chodzeniem do szkoły. 

Mikołaj Karczewski, ur. 1984r. Technik Poligrafii i Organizacji Reklamy. Dwa lata studiował Kulturoznawstwo na Uniwersytecie Śląskim. Obecnie Student V roku Wydziału Teatru Tańca w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Bytomiu. Spektakle dyplomowe: „Everything sleep’s away” chor. J. Altera, „Hamlet” reż. C. Tomaszewskiego i J. Peszka. Najważniejsze produkcje, w których brał udział to: solo „Liebeslieder Walzer” w reż. C. Tomaszewskiego prezentowane na festiwalu IMAGETANZ 2009 w Wiedniu, Położnice Szpitala św. Zofii” reż. M. Strzępki, „Wejście Smoka. Trailer” reż. B. Szydłowskiego, „Hotel Nowy Świat” reż. M. Piekorz, „Le Nozze di Figaro” reż. J. Peszka, rekonstrukcja spektaklu „WK70” chor. J. Łumińskiego. Lata dziewięćdziesiąte to dla niego okres od 7 do 17 roku życia.

Estera Sławińska-Dziurosz, ur. 1980r., absolwentka Wydziału Wokalno-Aktorskiego katowickiej Akademii Muzycznej oraz Studio Aktorskiego ART PLAY Doroty Pomykały w Katowicach. Współpracowała z Filharmonią Śląską oraz Filharmonią Częstochowską. Od września 2004 r. jest członkinią zespołu wokalnego Teatru Rozrywki. Bierze udział w większości muzycznych produkcjach chorzowskiej sceny m.in. "The Rocky Horror Show" (Janet), "West Side Story" (Consuelo), "SPIN - musical" (Klara Hornsby), "Skrzypek na dachu" (Chawa). Poza chorzowską sceną, jako aktorka zagrała również Dafne w "Apollo i Dafne" oraz Anitę w "West Side Story" (Akademia Muzyczna w Katowicach). Jest współzałożycielką zespołu Teleport Magic, tworzącego muzykę w gatunku pop/acoustic/rock. W 2010 roku zainicjowała powstanie zespołu MEA wykonującego hity polskiej i zagranicznej muzyki rozrywkowej. Lata 90-te spędziła na śledzeniu rozwoju polskiej sceny muzycznej oraz przez uczestnictwo w wielu warsztatach aktorskich i tanecznych, na poszukiwaniu własnej drogi rozwoju artystycznego. 

Rafał Supiński, ur. 1989r. Student Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie, o specjalności wokalno-aktorskiej. Dwukrotny Stypendysta Fundacji Sapere Auso, w latach 2009/2010 oraz 2010/2011. Spektakl dyplomowy – „Maria Severa” reż. T. Bradecki. Udział w spektaklach m.in. „Pińska Szlachta” reż. M. Pinihina w Teatrze Rampa w Warszawie oraz w musicalu „Mały Lord” reż. J. Szydłowskiego w Operze Krakowskiej. Uczeń Krakowskiej Szkoły Jazzu i Muzyki Rozrywkowej w Krakowie. Jego zainteresowaniem jest m.in. ruch i ciało aktora na scenie. Okres lat 90 spędził głównie na podwórku przy trzepaku, w szkole, gdzie robił ludziki z kasztanów; w Domowym Przedszkolu, 5-10-15 a także w świecie rodziny Muminków i bajek Disney'a.

Agnieszka Olek, ur. 1983r., skrzypaczka, absolwentka Akademii Muzycznej w Katowicach. Jako członek Orkiestry Akademii Beethovenowskiej i kwartetu M-art koncertowała w Polsce i za granicą- m.in. w Niemczech, w Austrii, we Francji, w Holandii, we Włoszech, w Norwegii i w Japonii. Zajmuje się również aktywnym poszukiwaniem nowych form ekspresji- głównie w rejonie filmu, teatru i nowych dźwiękowych światów. Interesuje się działaniami artystycznymi wnoszącymi coś dobrego w życie innych ludzi. Lata 90’ spędziła w dużej mierze na doskonaleniu skrzypcowego rzemiosła. Teraz przy pomocy skrzypiec odkrywa nowy wymiar tamtych lat. 

Martyna Poznańska
Artystka dźwiękowa, performerka, ilustratorka i tłumaczka. Absolwentka Iberystyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, uczestniczyła w Laboratorium Głosu Olgi Szwajgier oraz warsztatach Meredith Monk. Zaangażowana w ruch muzyki eksperymentalnej - Muzykoterapia w Krakowie. W 2010 przeniosła się do Londynu, żeby studiować Sztukę dźwięku w London College of Communication. Jej poszukiwania i działania koncentrują się wokół możliwości eksploracji, większej świadomości oraz redukcji hałasu w przestrzeni miejskiej. Jej obecne projekty to "TheTubeChoir" performance - akcja w londyńskim metrze, "Noise Box" oraz "Rivka Halperin 1966". W Latach '90 chodziła na spacery z psem Marsem i raz spadła ze ślizgawki. 

Spektakl zrealizowano przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Teatru Nowego w Krakowie, oraz Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie. Patronat medialny Instytut Muzyki i Tańca w Warszawie taniecpolska.pl oraz nowytaniec.pl.